Amortisman Nedir?
Amortisman temel olarak işletmelerin duran varlıkları için eskime veya aşınma payını ifade etmektedir. Duran varlıkların amortisman değeri taşıması için bazı koşulları tamamlaması gerekmektedir.
Duran varlıklarda zaman içerisinde yıpranma, aşınma ve eskime oluşması kaçınılmaz bir durumdur. Amortisman ya da yıpranma payı, işletmelerin aldığı değerli varlıkların eskimesi ve aşınması durumunda gider payı olarak gösterilmesidir. Hesap yapılırken kullanılan farklı yöntemler mevcut olup, boyut ve nedenlerine bağlı olarak uygun olan seçilmektedir.
Amortisman Koşulları Nelerdir?
Amortisman koşulları incelendiği zaman kullanılan eşyanın, işletmede bir seneden fazla kullanılır durumda olması görülmektedir. Ayrıca şu gibi koşulları da yer almaktadır.
- Söz konusu eşya yıpranabilir, deformasyona uğrayabilir veya zaman içinde kıymetten düşebilecek halde olmalıdır
- Değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır şekilde olmalıdır
- İktisadi kıymetin değerinin yıl için tespit edilen amortisman sınırını aşmaması gerekmektedir
Söz konusu şartları sağlayan varlıklar amortisman değeri taşımakta olup işletmeler tarafından gider olarak girilebilmektedir.
Amortisman Hesaplama Yöntemleri Nelerdir ve Hesaplama Nasıl Yapılır?
Vergi Usul Kanunu kapsamında Amortisman’a tabi olan varlıklar T. C. Maliye Bakanlığı’nca tespit edilen ekonomik ömürlerin belirlenmesi üzerine ilan ettiği oranlar ile hesaplanmaktadır. Amortisman hesaplama yöntemleri genel anlamda aşağıda olduğu gibidir.
- Normal Amortisman Yöntemi
- Hızlandırılmış Amortisman Yöntemi
- Fevkalade Amortisman Yöntemi
- Madenlerde Amortisman
Bunların her birinin ne olduğunu aşağıdan görmek mümkündür. Hesap hakkında ise bilinmesi gerekenler şöyledir;
- Varlığın yararlı ömrü
- Kullanım ömrü sonundaki değeri
- Varlığın satın alınması, nakliye, kurulum ve eğitim dahil olmak üzere varlık maliyeti
Amortisman işletmelerin söz konusu gider kalemini vergiden düşmesi hedefiyle her sene hesaplanmaktadır.
Normal Amortisman Yöntemi
Amortisman hesaplama yöntemleri arasında Normal Amortisman, aynı zamanda Eşit Tutarlı olarak da bilinmektedir. Varlığa sabit bir oran uygulanmakta veya kayıtlı değerin ekonomik ömre bölünmesi formülünden yararlanılmaktadır.
Örneğin bir işletmenin 5 sene ömrü olan 10.000 TL değerinde bir demirbaş aldığı düşünülsün. Amortisman oranı 1/ekonomik ömür, 1/5’te yüzde 20 yıpranma payı ve 10.000 X %20’den 2000 TL’lik senelik amortisman payı görülmektedir. Usulde uygulanacak amortisman oranı yüzde 50 oranını geçmemek üzere, normal amortisman oranının 2 katıdır.
Amortisman süresi normal amortismana nispetlerine göre hesaplanmaktadır. Faydalı ömür zamanının son senesine devreden bakiye değer söz konusu sene tamamen yok edilmektedir.
Hızlandırılmış Amortisman Yöntemi
Amortisman hesaplama yöntemleri arasında Hızlandırılmış metot, aynı zamanda Azalan Bakiyeler Yöntemi olarak da bilinmektedir. Varlıkların giderleşme hızı normal amortismana oranla 2 kat daha yüksektir. Bu metotta giderleşme sene başında net defter değeri üzerinden hesaplanmaktadır.
Örnek olarak bir işletme 100 TL değerinde, ekonomik ömrü 5 sene olan bir demirbaş edinsin. İlk yıl değeri 100/5x2’den 40 TL, ikinci sene değeri ise 100-40/5x2’den 24 TL olacaktır. Bunu hesaplamak için aşağıda olan formülden yararlanmak mümkündür.
- İlk sene amortismanı (senelik) = Sabit kıymet alım bedeli x Amortisman oranı x2
- İlk sene amortismanı (aylık) = (Sabit kıymet alım bedeli x Amortisman oranı x2)/12
- İlk sene amortismanı (3 aylık) = (Sabit kıymet alım bedeli x Amortisman oranı x2)/4
- İlk seneden sonraki seneler için amortisman tutarı (senelik) = Net defter değeri x Amortisman oranı x2
- İlk seneden sonraki seneler için amortisman tutarı (aylık) = (Net defter değeri x Amortisman oranı x2)/12
- İlk seneden sonraki seneler için amortisman tutarı (senelik) = (Net defter değeri x Amortisman oranı x2)/4
Yöntem için karşılaşılan kavram net defter değeridir.
Fevkalade Amortisman Yöntemi
Amortisman hesaplama yöntemleri arasında son yöntem Fevkalade Amortisman’dır. Bu deprem, yangın ve sel tarzı doğal afetler tekrar benzer biçimde gerçekleşen olağandışı olaylarla duran varlıkların değerlerinin kısmen veya tamamen kaybolduğu hallerde uygulanmaktadır.
Bu gibi bir hal ile karşılaşıldığı zaman alakalı idareye müracaat edilerek, varlıkların belirli bir bölümünün amortize edilmesi sağlanmaktadır.
Madenlerde Amortisman
VUK içerisinde 316. Maddesinde işletme nedeniyle cevher azalmasından ötürü maddi değeri kaybolan madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz yahut maliyet bedelleri ilgililerin müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri göz önüne alınmak, her maden ya da taş ocağı adına ayrı ayrı olmak şekilde T. C. Maliye ve Sanayi Bakanlıkları tarafından belli edilecek nispetler üzerinden yok edileceği belirtilmektedir.
Faydalı Ömür Nedir?
Amortisman kapsamına faydalı ömür de bilinmesi gereken önemli bir konudur. Bu bir iktisadi kıymetin kullanım süresi olup ekonomik ömür olarak da bilinmektedir. VUK Genel Tebliğlerinde hangi duran varlığın kaç sene yararlı ömrü olduğu tespit edilmiştir. T. C. Gelir İdaresi tarafından söz konusu tebliğlerde tespit edilen iktisadi kıymetler ve yararlı ömürler bir araya getirilerek liste haline getirilmiştir.
Amortisman Ayırma Sınırı Nedir?
Amortisman ayırma işlemleri T. C. Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilmektedir. Hesaplanan amortisman bedeli mutlaka işletmelerin gelir ve gider defterlerine kayıt olunmaktadır. Senelere göre tespit edilen amortisman ayırma sınırı aşağıda olduğu şekildedir.
- 2013 - 800
- 2014 - 800
- 2015 - 880
- 2016 - 900
- 2017 - 900
- 2018 - 1.000
- 2019 - 1.200
- 2020 - 1.400
- 2021 - 1.500
- 2022 - 2.000
Bu bakımdan senelere göre farklılaşmalar olabilmektedir.
Amortismanın Avantajları Neler?
Amortisman beraberinde avantajları da getirmektedir. Bu yararlanılan gerecin maliyetinin zaman içindeki kullanımının faydası çerçevesinde ölçülmesine olanak tanımaktadır. Varlık veya gereç kullanmaya başlama sonrasında gelir elde edilirken varlık kullanımı ile yükselen aşınma giderleri de kaydedilmektedir.
Vergi Usul Kanunu içerisinde 315. maddeye göre tespit edilen amortisman oranları her sene düzenlenmektedir. Buna tabi olan varlık ve oranlar için bilgilendirmeler de takip edilmelidir. Uzun vadeli işletme varlığı için kesintileri birkaç seneye yaymak için iyi bir yoldur
Amortismana Hangi Varlıklar Tabi Tutulabilir?
Amortisman oldukça geniş bir listeye sahiptir. Vergi Usul Kanunu 269. Maddesinde yer alan varlıklar aşağıda olduğu gibidir.
- Demirbaşlar
- Araçlar
- Mobilya
- Telifler
- Gayrimenkul
İşletme tarafınca gelir getiren faaliyetler adına yararlanılan varlıklar amortismana tabi olabilmektedir.
Birikmiş Amortisman Nedir?
Birikmiş amortisman bir sabit kıymetin alış bedelinin yararlı ömre göre alakalı dönemlerde giderleşerek, hesaplanan cari amortisman tutarlarının senelere göre kümülatif şekilde toplamına eşittir.
Bu tür amortismanlar 257-Birikmiş Amortismanlar hesabında takip edilmekte olup aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesap olduğundan amortisman ayrıldığı zaman hesaba alacak kaydı gerçekleştirilmektedir. Eğer ön muhasebeyi daha kolay hale getirmek istiyorsanız UZMO’yu 14 gün boyunca ücretsiz şekilde deneyebilirsiniz.
SSS
Amortisman Nedir?
Zaman içerisinde duran varlıklarda aşınma, yıpranma ve eskime oluşabilmektedir. Yıpranma payı olarak da bilinmekte olan Amortisman, işletmelerin aldığı değerli varlıkların eskimesi ve aşınması halinde gider payı şeklinde gösterilmesidir.
Birikmiş Amortisman Nedir?
Birikmiş amortisman sabit kıymetin alış bedelinin faydalı ömre göre alakalı dönemlerde gider haline gelerek hesaplanan cari amortisman miktarının yıllar çerçevesinde kümülatif biçimde toplamına eşit durumdadır.
Amortisman Hesaplama Yöntemleri Nedir?
Amortisman hesaplama yöntemleri kendi içerisinde Normal Amortisman Yöntemi, Hızlandırılmış Amortisman Yöntemi ve Fevkalade Amortisman Yöntemi olarak ayrılmaktadır.
Azalan Bakiyeler Yöntemi Nedir?
Hızlandırılmış Amortisman olarak da bilinmekte olan bu yöntemde varlıkların giderleşme hızı normal amortisman ile karşılaştırıldığında iki kat daha yüksektir.
